"Widziałem głodujących ludzi, morderstwa, gwałty, płonące wsie" - wylicza na "Popular Problems". Kanadyjczyk odkrywa się jako wielki ironista. Nowa płyta dopełnia artystyczną wędrówkę barda

   Poprzedni album "Old Ideas" wydał ledwie kilkanaście miesięcy temu, wiosną 2013 roku. Takie tempo pracy w przypadku wokalisty, który, choć aktywny od drugiej połowy lat 60., w dyskografii ma zaledwie 13 studyjnych płyt, może dawać do myślenia. Tak jak to, że premiera płyty wypada dwa dni po okrągłym jubileuszu Cohena - kanadyjski artysta urodził się 21 września 1924 roku (błąd: 1934). Ale jest pewien szczegół, który każe widzieć w "Popular Problems" coś więcej niż tylko muzyczny odpowiednik urodzinowego tortu. W najnowszych piosenkach wokalista opowiada publiczności o rzeczach szczególnych.

Mędrzec

   To nawet nie jest kwestia tekstów - u Cohena ważnych przecież jak u mało którego współczesnego wykonawcy. Chodzi o sam klimat muzyki. Zawsze melancholijny, czasem wręcz mroczny. Leonard, piewca straconych złudzeń, życiowych rozczarowań, zdradzonych przyjaźni i wygasłych namiętności, co najmniej od czasu "Old Ideas" w tonie głosu ma coś, co każe w nim widzieć już nie mocującego się z życiem poetę, lecz rozliczającego się z tym, co było i dawno już minęło, mędrca. Jego zawsze niski głos, którym często melodeklamował piosenki, obniżył się jeszcze bardziej. Teraz właściwie już tylko mruczy do mikrofonu. Jego interpretacje to zapis swoistej walki ducha z materią - forma wokalna daleka od idealnej, ale wciąż jest w tym głosie hipnotyczna siła, która skutecznie zwraca uwagę. Słuchać to szczególnie w kompozycjach nawiązujących do klasycznej formy dawnych songów Leonarda - takich jak choćby "So Long, Marianne", w którym obok jego charakterystycznego, bardzo męskiego wokalu pojawił się niewinny kobiecy chórek, tworząc kontrapunkt. Na "Popular Problems" można znaleźć piosenki wyprodukowane według tego wzorca. Tak jest w "Samson In New Orleans". Tyle że tutaj Cohen i wspomagające go w refrenie młodzieńcze głosy tworzą raczej zgrzyt, który dobitnie podkreśla wiek artysty.

Krewny Dylana

   Także muzycznie płyta sprawia wrażenie zestawu, który dopełnia artystyczną wędrówkę barda. Już na "Old Ideas" niespodziewanie zwrócił się ku amerykańskim korzeniom. Wcześniej wychowany w Quebecu wokalista sprawiał wrażenie artysty osadzonego w europejskiej tradycji - zarówno muzycznej, jak i literackiej. Od poprzedniej płyty coraz chętniej sięga jednak po gatunki typowe dla Nowego Świata: folk, blues czy gospel.
   Choć przez całe dziesięciolecia wydawało się, że rzadko kiedy było im po drodze, na koniec wędrówki Cohen nieoczekiwanie zbliżył się w interpretacjach i inspiracjach do Boba Dylana. To zaskakujące, ujawnione po latach pokrewieństwo słychać też na "Popular Problems". Tak jakby Kanadyjczyk ostatecznie zaakceptował swoje miejsce na ziemi. Jakby rzeczywiście zakończył swoją podróż.
No i są teksty. Już otwierający płytę lekko bluesujący numer "Slow" zaskakuje przewrotnym "Zawsze lubiłem powoli/ nigdy nie lubiłem zbyt szybko". Nie wiadomo, czy to wyznanie starzejącego się uwodziciela, który wspomina dawne romanse, czy refleksja nad życiem. "Impreza się skończyła, może jeszcze jest wino i szampan, ale ja już się nigdy nie upiję" - dorzuca w "A Street". Te osobiste wyznania zamienia w niemal religijny hymn w "Born In Chains". Przesycona tak typową dla Cohena biblijną metaforyką pieśń pobrzmiewająca klasycznym kościelnym gospel sięga po obrazy związane z wyjściem Żydów z niewoli. "Urodziłem się w kajdanach, ale zostałem wyprowadzony z Egiptu" - śpiewa. Ale czy nie jest to raczej opowieść o duszy gotującej się do przejścia na drugą stronę?

Ironista

   Takie interpretacje są oczywiście kuszące. Ale Cohen nie byłby sobą, gdyby nie zastawił na swoich słuchaczy szczególnej pułapki. Może i rzeczywiście "Popular Problems" mogą się wydawać czymś na kształt pożegnalnego listu. Ale może być zupełnie inaczej. Jak przewrotny potrafi być Kanadyjczyk, przypomina kluczowa dla nowej płyty, i chyba nie przypadkiem wybrana do jej promocji, piosenka "Almost Like The Blues". "Widziałem głodujących ludzi, morderstwa, gwałty, płonące wsie" - wylicza tragedie niczym litanię grzechów XX wieku. "Słuchałem opowieści o Cyganach, słuchałem historii o Żydach" - dorzuca zdartym głosem, umieszczając opowiadanie w konkretnym, mocnym kontekście. Ale zaraz bierze całą tę mroczną opowieść w wielki nawias. "Słuchałem tych historii, były dobre, nie były nudne, były nieomal jak blues" - chrypi, i tekst nabiera zupełnie nowego zabarwienia. Kpi z właściwej popkulturze umiejętności zamieniania nawet największych tragedii w atrakcyjne narracje? Przypomina, że wolimy przymykać na tragedie oko i traktować je jak zaklętą w piosenkę fikcję? A może odwrotnie - sugeruje, że to życie jest fikcją i w związku z tym nie warto traktować go serio? Tym bardziej że wśród listy rozmaitych okrucieństw i katastrof niespodziewanie wymienia także wszystkie swoje złe recenzje.

Kryptooptymista

   To jest być może najważniejsza prawda o 80-letnim Cohenie - na "Popular Problems" Kanadyjczyk odkrywa się jako wielki ironista. Potwierdzają to jego wypowiedzi. - Jestem kryptooptymistą - rzucił ostatnio przy okazji premiery "Popular Problems" w Londynie. I wyznał: - Mam już co najmniej połowę piosenek na kolejny album. Jako kontynuacja obecnej płyty będzie nosić tytuł "Unpopular Solutions". Nawet jeśli to tylko sytuacyjny żart, to i tak wygląda na to, że raczej nie ma sensu traktować "Popular Problems" jako testamentu artysty. To raczej kolejny rozdział księgi, której Cohen wciąż nie zamierza kończyć.